Stichting OPEN betaalt € 51 miljoen terug aan vervuilers e-waste
De afvalberg groeit. En die van e-waste al helemaal. Alles met een stekker eraan of een batterij erin veroorzaakt veel milieubelasting en zou zoveel mogelijk gerecycled en hergebruikt moeten worden. Alleen dan kunnen we een circulaire economie realiseren. Maar kijk naar de cijfers: in 2022 werd wereldwijd 62.000.000.000 kilo aan e-waste geproduceerd. Een stijging van 82% ten opzichte van 2010. En wat is het milieubeleid in Nederland hiervoor? “De vervuiler betaalt”. Dit is het gevolg daarvan:
Weeffout: de vervuiler krijgt veel geld terug
De vervuiler van e-waste zijn de producenten, zoals Miele, Bosch en Apple. Deze bedrijven hebben de verplichting om kapotte apparaten in te zamelen en te verwerken. Dat hebben ze uitbesteed aan Stichting OPEN, een inzamelingsorganisatie. Hiervoor betalen de producenten in eerste instantie deze Stichting. Maar er is hier iets geks aan de hand: als er minder wordt ingezameld, worden er minder kosten gemaakt en… krijgen die producentengeld terug. 51 miljoen euro om precies te zijn.
‘Te gek voor woorden’, reageert hoogleraar milieurecht Chris Backes van de Universiteit Utrecht, ‘Dat is een weeffout in de wetgeving.’ Hij noemt het een perverse prijsprikkel dat producenten worden beloond voor slecht inzamelen. Ernst Worrell, hoogleraar energie en grondstoffen aan dezelfde universiteit, vindt het bizar dat producenten overgebleven geld terugkrijgen. ‘Dit is de wereld op z’n kop’, aldus Worrell.
En Stichting OPEN houdt de schone schijn op
De e-waste-inzameling valt flink tegen: Stichting OPEN beloofde ten minste 65% op te halen, maar haalde vorig jaar slechts 43% op. Voorzitter Steven van Eijck noemt hun prestatie niet onder de maat, maar solide en geeft aan best tevreden te zijn. Dat ze miljoenen kilo’s te weinig inzamelen wijt hij aan allerlei externe zaken in plaats van onderprestatie. Ondertussen stuurde de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT), belast met toezicht op afvalinzameling, in mei een waarschuwingsbrief naar Open. Maar Van Eijck maakt zich geenzorgen, omdat ze volgens hem een inspanningsverplichting hebben en geenresultaatsverplichting. Dat maakt handhaven lastig.
Weeffout: voor stichting OPEN is hergebruik onaantrekkelijk
Nóg een weeffout: Stichting OPEN is er niet bij gebaat bij te dragen aan een circulaire economie. Martin Hof, branchemanager reparatie en consumentenelektronica bij Techniek Nederland vertelt hoe het voor hen helemaal niet aantrekkelijk is om apparaten her te gebruiken: ‘Je kunt zoveel meer met afgedankte apparaten. Maar het feit blijft dat bij Stichting Open alle aandacht naar inzameling gaat’. De reden is dat hergebruikte apparaten niet meetellen in het percentage ingezamelde e-waste. Als een apparaat de shredder ingaat, levert dat betere prestaties voor Open op dan dat deze een tweede leven krijgt. Hof: ‘Het is bij Open het één zeggen, het ander doen. Je merkt dat er bij de stichting geen enkele prikkel is om dingen slimmer of innovatiever te doen.’
Vanaf 2021 verwierf Stichting OPEN een monopoliepositie binnen de afvalverzameling van e-waste. Het is vreemd dat een organisatie die zo slecht presteert van de overheid alle ruimte krijgt. Misschien dat een beetje gezonde concurrentie de schop onder de kont kan zijn die Stichting OPEN duidelijk nodig heeft.
